Ophef over de foto's van prinses Alexia en Antoon: mag dit wel, qua mediacode?
In dit artikel:
Privé-publicatie van foto’s van prinses Alexia die na Prinsjesdag in de auto van zanger/rapper Antoon (Valentijn Verkerk) stapt en hun openbare verschijningen in Amsterdam leidde tot nieuwe commotie rond de zogeheten mediacode en de grens tussen persvrijheid en privacy.
De mediacode is een eenzijdige richtlijn van de Rijksvoorlichtingsdienst (RVD) die sinds de jaren 2000 moet voorkomen dat het koninklijk huis op privé-momenten door fotografen wordt belaagd. In ruil voor terughoudendheid mogen geaccrediteerde journalisten twee keer per jaar gelijke, officiële foto’s maken. De code is niet wettelijk afgedwongen; de RVD kan advies geven maar uiteindelijk beslist een rechter of publicatie onrechtmatig is.
Media houden zich grotendeels aan die afspraak uit fatsoen, praktische overwegingen en juridisch risico. Rechters hebben in eerdere zaken privacybescherming bevestigd: in 2014 oordeelde een rechter dat twee foto’s van de toen minderjarige prinses Amalia niet gepubliceerd hadden mogen worden, en een Duitse rechtbank verbood in 2020 vakantiekiekjes van het koningspaar. Zulke procedures zijn kostbaar en onvoorspelbaar, reden waarom redacties terughoudend zijn. Tegelijk speelt dat volwassenen — zoals Alexia — in openbare situaties anders worden beoordeeld; context en nieuwswaarde wegen mee.
Koning Willem-Alexander mengde zich kort: tijdens een werkbezoek in Tilburg zei hij dat persvrijheid en vrijheid van meningsuiting cruciaal zijn voor de democratie, maar dat die rechten niet gebruikt mogen worden om iemands privacy te schenden en daar financieel profijt van te trekken. De RVD geeft geen commentaar over eventuele stappen richting derden.
Privé-hoofdredacteur Evert Santegoeds verdedigt publicatie: volgens hem leeft het onderwerp sterk in Nederland en rechtvaardigt dat een uitzondering op de mediacode. Juridisch blijft het onzeker of een rechtszaak volgt; de mediacode zelf speelt bij rechterlijke toetsing geen beslissende rol — het Nederlandse recht kent het “recht zich onbespied te wanen” als grondrecht, dat de controle over iemands eigen beeld en persoonsgegevens beschermt.
Belangrijk in de afweging blijft of beelden op een publiek toegankelijke plek zijn gemaakt, de ernst van de privacyschending, en of er een zwaarwegend maatschappelijk belang is. Nu Amalia, Alexia en Ariane meerderjarig zijn, wordt het debat over een mogelijke herziening van de mediacode alleen maar actueler.