Kan je ontslagen worden voor het meenemen van een theezakje? (En 11 andere prangende vragen)
In dit artikel:
Arbeidsrechtdeskundigen Elias Schenk (bekend van @arbeidsrechtfeitjes) en advocaat Suzanne Meijers beantwoorden veelgestelde vragen over rechten en plichten op de Nederlandse werkvloer. Belangrijk uitgangspunt: de Nederlandse arbeidswetten behoren tot de meest beschermende ter wereld, maar veel werknemers kennen hun rechten niet.
Mondelinge afspraken tellen nauwelijks: “Mondelinge afspraken zijn niks waard,” aldus Schenk. Laat afspraken over werktijden of verlof altijd schriftelijk bevestigen (app of e‑mail) en bewaar eventuele bevestiging tenzij de werkgever tegengesproken heeft.
Bij sollicitaties mogen vragen naar een kinderwens of zwangerschap niet gesteld worden. Je hoeft hier niet op te antwoorden en je hoeft zelfs zichtbare zwangerschap niet te melden; zwangerschap is het enige onderwerp waarop je mag liegen zonder dat de rechter je daarvoor veroordeelt.
Kleine dingen meenemen van het werk kan tot ontslag leiden: zonder toestemming geldt vrijwel alles als eigendom van de werkgever en kan dit als diefstal worden gezien. In de praktijk moet de werkgever de rechter overtuigen dat er herhaaldelijk gewaarschuwd is, dat regels consequent worden gehandhaafd en dat er zwaarwegende redenen zijn. Persoonlijke omstandigheden kunnen tot matiging leiden — de bekende KLM-cashewnotenzaak liet zien dat ontslag in sommige gevallen te ingrijpend wordt bevonden.
Ziekmelden: volgens de wet ben je ziek als een gebrek je verhindert het aangenomen werk uit te voeren; psychische klachten vallen ook onder ziekte. De bedrijfsarts is degene die beoordeelt of je ziek bent — niet de werkgever en niet de huisarts — en werknemers hoeven de aard van hun ziekte niet aan de werkgever te vertellen. Meijers waarschuwt wel voor wachttijden bij bedrijfsartsen. Een ziek kind is geen wettelijke reden om jezelf ziek te melden; daarvoor bestaan kort verzuim- of calamiteitenverlof (meestal gekort op salaris) en bij langdurige zorg verlof zonder loon. Als de bedrijfsarts behandeling of mediation adviseert, moet de werknemer daaraan meewerken.
Nulurencontracten: wie akkoord gaat met variabele uren is oproepkracht, maar sinds de Wet arbeidsmarkt in balans (2020) geldt dat werknemers na 12 maanden oproepwerk een schriftelijk aanbod moeten krijgen voor een vast aantal uren — gebaseerd op het gemiddelde van het afgelopen jaar. Werknemers kunnen dat aanbod weigeren en oproepkracht blijven, maar werkgevers mogen deze verplichting niet negeren.
Schijnzelfstandigheid (zzp): de Wet DBA bestaat sinds 2016, maar handhaving is recent aangescherpt. De Belastingdienst controleert of iemand feitelijk in loondienst werkt; vooral opdrachtgevers lopen risico op boetes en naheffingen. Of er sprake is van een verkapt dienstverband hangt van veel factoren af (duur, gezagsverhouding, beloningsregeling, hoe het werk wordt uitgevoerd). Belangrijk nu is dat opdrachtgevers en opdrachtnemers kunnen aantonen dat zij stappen hebben gezet om schijnzelfstandigheid te voorkomen.