Imposter syndrome: waarom je soms denkt dat je niet goed genoeg bent

In dit artikel:

Imposter syndrome, in het Nederlands vaak oplichterssyndroom genoemd, is het aanhoudende gevoel dat je succes te danken is aan geluk of bedrog en dat anderen vroeg of laat ontdekken dat je “niet goed genoeg” bent. Het is geen officiële psychiatrische diagnose, maar het kan wel zwaar wegen: mensen die er last van hebben twijfelen constant aan hun prestaties, stellen dingen uit uit angst te falen en vinden ontspannen moeilijk. Het komt voor bij zowel mannen als vrouwen, maar vooral veel hoogopgeleide jonge vrouwen ervaren het.

Kenmerken zijn onder andere extreem perfectionisme, het bagatelliseren van complimenten en het vermijden van hulp uit angst dat dat falen bewijst. Daardoor ontstaat een kloof tussen hoe je jezelf ziet en hoe anderen je zien: jij ziet de gebreken, anderen zien de prestaties. Vaak verergert die negatieve spiraal naarmate je meer bereikt; succes vergroot juist de angst om niet te blijven voldoen.

De oorzaken zijn meestal meervoudig: persoonlijkheidskenmerken (zoals een neiging tot streng zelftoezicht), opvoeding (bijvoorbeeld veel nadruk op uitblinken of juist overdreven lof) en maatschappelijke verwachtingen kunnen samen het gevoel voeden dat je alleen waarde hebt als je perfect presteert. Ook de omgeving van hoge prestatiedruk — studie, carrière of sociale media — speelt een rol.

Wat helpt? De eerste stap is herkennen en benoemen dat je dit ervaart. Zoek manieren om die kritische innerlijke stem terug te spreken: behandel jezelf zoals je een vriend zou behandelen. Praktische stappen zijn successen regelmatig opschrijven en teruglezen, kleinere successen vieren, grenzen stellen en jezelf niet altijd extra hard laten werken. Hulp vragen is geen zwakte maar een slimme keuze; bij hevige of verlammende gevoelens kan professionele begeleiding door een psycholoog nuttig zijn.

Imposter syndrome betekent niet dat je een bedrieger bent, maar vaak dat je hoge standaarden hebt en je verantwoordelijkheden serieus neemt. Het belangrijkste inzicht: waardering voor jezelf mag bestaan zonder perfectie — veel professionals herkennen hetzelfde ongemakkelijke gevoel, en dat is oké.