Alles over fawning, de vierde overlevingsstrategie
In dit artikel:
Naast de bekende stressreacties vechten, vluchten en bevriezen bestaat er een vierde overlevingsstrategie: fawning. Dat gedrag bestaat uit pleasen, conflict vermijden en overmatig meegaand zijn om vijandigheid of gevaar te neutraliseren. In acute bedreiging kan het levensreddend zijn — door agressor te kalmeren of escalatie te voorkomen — maar op de lange termijn leidt het vaak tot uitputting, verlies van eigen grenzen en identiteitsproblemen.
Fawning ontwikkelt zich meestal in de context van vroege relaties: kinderen die afhankelijk zijn van volwassenen leren zich aan te passen aan de behoeften en emoties van verzorgers om zo veiligheid te waarborgen. Traumatische ervaringen, mishandeling of emotionele verwaarlozing versterken die strategie. Sociaal-culturele factoren spelen ook een rol: meisjes en vrouwen worden vaker gesocialiseerd tot inschikkelijkheid en zorgzaamheid, en hebben statistisch vaker te maken met intimiderend of seksueel grensoverschrijdend gedrag — dat verklaart deels waarom fawning opvallend vaker bij vrouwen voorkomt.
Biologisch sluit fawning aan op het autonome zenuwstelsel en reacties op bedreiging (hormonen, vecht-vlucht-dissociatiepatronen). Psychologisch manifesteert het zich als extreme conflictvermijding, pleasen, moeite met nee zeggen en het voortdurend prioriteren van andermans gevoelens boven het eigen welzijn. Dat maakt het moeilijk om eerlijke relaties te voeren en verhoogt risico op angst, depressie en burn-out.
Herstel begint met herkenning: het benoemen van fawning en inzicht in de situaties die het oproepen. Therapieën zoals cognitieve gedragstherapie, trauma-georiënteerde behandelingen (bijv. EMDR), somatische therapieën en training in zelfcompassie en assertiviteit helpen stap voor stap grenzen te herstellen. Kleine, concrete oefeningen — bijvoorbeeld oefenen met korte nee’s of het uitspreken van een behoefte — kunnen bijdragen aan het terugwinnen van autonomie. Klinische aandacht en maatschappelijke erkenning van fawning maken het eenvoudiger om passende hulp te zoeken en patronen te doorbreken.